Signalen herkennen

Heb je het vermoeden dat je kind, vriendin of broer of zus last heeft van een eetstoornis? Dan wil je de signalen natuurlijk zo vroeg mogelijk herkennen om diegene te helpen. Het kan zijn dat iemand zich hier niet bewust van is of zich schaamt. Vaak vragen mensen met een eetstoornis heel laat om hulp. Soms zelfs nooit. Hoe eerder iemand hulp krijgt, hoe groter de kans op herstel.

Trigger alert

Ben jij gevoelig voor of heb je een eetstoornis? Dan kan onderstaande content triggerend werken.

Waarom is het zo moeilijk om de signalen te herkennen?

Een deel van de jongeren met een eetstoornis heeft dat vaak in het begin zelf niet door. Ze zijn gewoon aan de lijn of zien geen kwaad in het selectief eten. Iemand kan de eetstoornis lang verborgen houden, omdat hij of zij bang is voor de gevolgen. Ze schamen zich, zijn vaak in de war door alles wat er in hun hoofd gebeurt en zijn bang dat ze mensen in hun omgeving teleurstellen of kwetsen. Ook is er de angst om het te vertellen, want dan moet je ermee aan de slag. Een eetstoornis biedt bovendien vaak houvast. Haal je die weg dan levert dat spanning op.

Een eetstoornis ontstaat niet zomaar. Vaak heeft iemand daarvoor gevoelens van angst en onzekerheid gehad. Soms vertelt iemand er open over. Als je goed oplet kunnen er ook leugens worden opgemerkt. Zeggen dat je mee eet bij een vriendin, maar die avond helemaal niet eet. Of in het geheim een eetbui hebben. Zodra ouders zich meer zorgen maken over eetgedrag en er ruzies ontstaan, kan het kind steeds feller reageren op wat er wel en niet gegeten kan worden. Uit angst zet het kind alles op alles zodat de omgeving zich geen zorgen gaat maken. Maar weet wel: niet de waarheid vertellen hoort bij de eetstoornis. Niet bij de persoon zelf.

Signalen per eetstoornis

Als je een eetstoornis wilt herkennen, kun je letten op het eetgedrag. Obsessief bezig zijn met eten, lijnen en calorieën tellen, maar ook een heleboel andere gedragingen horen daarbij. Hieronder zie je hoe je een aantal eetstoornissen kunt herkennen aan iemands eetgedrag. Daarna lees je waar je nog meer op kunt letten.
  • Eet normaal met andere mensen erbij.
  • Ervaart controleverlies over de hoeveelheid van het eten, wat zorgt voor eetbuien.
  • Heeft in het geheim eetbuien. Zo’n eetbui bestaat vaak uit vet en zoet eten en kan meer zijn dan andere mensen op een hele dag eten.
  • Kan meerdere eetbuien op een dag hebben.
  • Compenseert na een eetbui door over te geven, veel te bewegen of (laxeer)pillen te slikken.
  • Denkt continue na over eten.
  • Kan ook een vertekend lichaamsbeeld hebben.
  • Heeft last van eetbuien. Een eetbui bestaat vaak uit vet en zoet eten en kan meer zijn dan andere mensen op een hele dag eten.
  • Eet sneller dan normaal.
  • Eet tot hij of zij een onprettig gevoel heeft.
  • Eet veel, ondanks dat diegene vol zit of geen honger heeft.
  • Eet vaak de hele dag door.
  • Denkt continue na over eten. Iemand met een eetbuistoornis is continue aan het zoeken naar eten. Dit kan ook betekenen dat iemand eten steelt of ‘s nachts naar de winkel gaat. Het kan zelfs zo zijn dat diegene bijvoorbeeld bevroren brood eet omdat hij of zij niet kan wachten tot het ontdooit is.
  • Eet vaak alleen uit schaamte over de hoeveelheid.
  • Wijst en keurt zichzelf af en/of voelt zich depressief of schuldig.
  • Heeft het gevoel dat bepaald voedsel onveilig is.
  • Kan de eetregel hebben dat je wel of geen voedsel eet met een bepaalde textuur of structuur, geur, kleur of smaak. Soms mag voedsel met verschillende structuur absoluut niet tegen elkaar aanliggen op het bord. Een kipburger mag bijvoorbeeld niet vochtig worden door een saus. Of iemand wil alleen maar eten dat door de blender is gegaan, omdat diegene bang is om te stikken in grote brokken.
  • Kan ook andere eetregels hebben.
  • Heeft geen afwijkend lichaamsbeeld.

In de animatiefilm 'Herkennen van signalen van ARFID' zie je wat ARFID is hoe je het (bij je kind) kunt herkennen. Deze film is bedoeld te ondersteunen bij het herkennen van signalen van ARFID bij kinderen, zodat ze tijdig hulp gezocht kan worden voor eventueel verder onderzoek en diagnose. In de film wordt onderscheid gemaakt tussen een periode van 'slecht eten' van hun kind (weliswaar lastig) en het mogelijk hebben van een eetstoornis.

  • Is aan de lijn, telt calorieën, liegt over eten, kan stiekem eten weggooien of verstoppen.
  • Volgt eetregels, zoals in een ander tempo eten, kauwt tig keer, vegetariër/veganist worden, drinkt te veel of juist te weinig water. Het kan ook dat iemand een hele lijst heeft met producten die niet gegeten mogen worden.
  • Heeft rituelen. Denk hierbij aan het schuiven met eten, het eten in stukjes breken of verdelen.
  • Wil niet meer in het bijzijn van anderen eten.
  • Heeft overdreven veel interesse in voeding, koken en afvallen. Het kan zelfs zijn dat een kind zelf boodschappen doet en kookt om te kunnen bepalen wat gegeten wordt.
  • Is eten aan het compenseren, door bijvoorbeeld over te geven of (laxeer)pillen te slikken of door dwangmatig te sporten na het eten.
  • Ervaart controleverlies bij het eten van een normale of kleine hoeveelheid eten.
  • Staat tig keer per dag op de weegschaal en stelt eisen aan het gewicht.
  • Heeft een vertekend lichaamsbeeld.

In de video 'Signalen van een eetstoornis herkennen en bespreekbaar maken' wordt door ouders en jongeren uitgelegd op welke signalen je kunt letten als het eten niet goed gaat en hoe je het gesprek over de eetstoornis kunt aangaan.

Signalen van sporters met een eetstoornis

Eetstoornissen komen vaak voor bij sporters, maar dat herkennen ervan kan extra moeilijk zijn. Dit komt door het vaak afwijkende voedingspatroon van sporters. Ook is het in de sport zo dat veel gelet wordt op voeding en gewicht. Een topsporter met een gezond gewicht en lengte, kan toch een ernstige eetstoornis hebben. Hierdoor kan het syndroom RED-S ontstaan. Dit staat voor Relative Energy Deficiency. Meer informatie over het syndroom op sportzorg.nl. Er zijn een aantal kenmerken waar je het syndroom aan kunt herkennen.

  • Verliest gewicht.
  • Heeft als ze jong zijn een afwijking in de groeicurve.
  • Heeft terugkerende blessures.
  • Heeft last van vermoeidheid.
  • Presteert minder.
  • Heeft een onregelmatige of uitblijvende menstruatie.
  • Heeft schade opgelopen door het energietekort, denk bijvoorbeeld aan een verminderde botdichtheid.

Meer informatie over sporters met een eetstoornis

Check de website eetproblemenindesport.nl. Of bekijk de website van NOC NSF. Ben je een coach of trainer en wil je meer weten over eetstoornissen bij topsporters? Lees dan de handleiding van Stichting Kiem. Of check weetwatjedoet.nl.

Andere signalen waar je op kunt letten

Let op het drinkgedrag

Soms drinkt iemand met een eetstoornis in periodes heel veel of juist heel weinig. Wanneer heel weinig gedronken wordt, kan dat de nieren beschadigen. Iemand met een eetstoornis kan denken dat door het plassen voedingsstoffen uit het lichaam gaan en daardoor het gewicht naar beneden gaat. Daarom drinken ze soms een grote hoeveelheid vocht. Dat is schadelijk voor het lichaam en kan voor levensbedreigende watervergiftiging of verstoringen in de zout-water huishouding zorgen.

Bekijk iemands gewicht

Ook met een normaal gewicht kan iemand een eetstoornis hebben. Al ver voordat het gewicht verandert heeft iemand vaak negatieven gedachten en gevoelens. Het tempo waarmee veranderingen in gewicht ontstaan kan erg wisselen. Soms is het wat lastiger op te merken, wanneer een kind in een groeifase zit bijvoorbeeld. Zeker rond de vroege pubertijd kunnen kinderen behoorlijk in gewicht verschillen. Professionals, zoals de huisarts, de GGD, kunnen met je meedenken of je kind mogelijk een afwijkende groei heeft.

Ben je een professional? Let dan op je communicatie. Door te zeggen ‘je zit boven de lijn, je bent te dik en dat is niet oké’ kun je kinderen triggeren. Het is beter om met het kind te zitten, te vragen hoe het gaat en te kijken naar het eet-en bewegingspatroon.

Let op persoonlijke kenmerken

Iemand met een eetstoornis is vaak erg perfectionistisch. Je merkt dit doordat weinig zelfvertrouwen heeft, een laag zelfbeeld, faalangst, pleasend gedrag laat zien en de controle wil hebben. Ook kan iemand impulsief zijn, introvert, hoog sensitief, somber of depressief, een piekeraar, zelfkritisch (zoals een vertekend lichaamsbeeld) en/of moeite hebben met het uiten van en omgaan met gedachten en gevoelens. Lees meer over persoonlijke kenmerken op de pagina ‘wat is een eetstoornis?’.

Kijk ook naar leeftijd

Experts zijn het erover eens dat een kind vanaf de leef tijd van 6 jaar een eetstoornis kan ontwikkelen. De meeste mensen ontwikkelen een eetstoornis tijdens de puberteit. Ook volwassenen kunnen een eetstoornis krijgen. Bij volwassenen is er een toename bij vrouwen in de menopauze. Ook mensen boven de 70 jaar kunnen een eetstoornis krijgen. Het advies bij kinderen onder de 12 jaar is om direct een kinderarts in te schakelen. Let op: bij jonge kinderen is snel handelen extra van belang, omdat ze in de groei zijn en hun gezondheidstoestand snel achteruit kan gaan en tot blijvende schade kan leiden. Meer weten? Lees meer over jonge kinderen onder de 13 jaar met en eetstoornis

Bekijk de omgeving

Een eetstoornis ontstaat door verschillende factoren. Vaak begint het met een aanleiding, een trigger, in iemands omgeving. Denk aan iemand in het gezin die ziek is, iemand in de omgeving is overleden, iemand is of wordt gepest, zijn of haar ouders scheiden of diegene maakt misbruik mee. Ook kan een hoge prestatiedruk, te veel focus op het lichaam, de voeding, het gewicht en social media bijdragen aan het ontstaan van of juist het onderhouden van een eetstoornis. Veel lijnen in een familie of een sport beoefenen waar gewicht belangrijk is kan triggerend zijn. Soms spelen er ook andere problemen een rol, zoals somberheid of depressie, suïcidegedachten, zelfbeschadiging, autisme of een dwang- of angststoornis.

Meer informatie voor omstanders

Wil je meer weten over alle signalen van een eetstoornis?

Bekijk dan de signalenkaart van Stichting Kiem.

Meer informatie voor zorgprofessionals

Bekijk de Signalenkaart voor de huisartsenpraktijk.

Lees meer over eetstoornissen bij atleten.